Lịch sử nước hoa
Perfume (nước hoa) vốn là một
từ ghép trong tiếng Latin. Theo đó, "per" nghĩa là
"qua" còn "fumus" nghĩa là "khói". Người
Pháp đã mượn gốc từ này để tạo ra chữ "parfum" chuyên chỉ
những mùi hương dễ chịu mà họ cảm nhận được qua khói của những
chất thơm được đốt lên. Nhưng tại sao nước hoa được bắt đầu từ khói?
Thật ra thứ nước mà bạn vẫn xức lên người mãi về
sau này mới xuất hiện. Còn thuở ban đầu, nước hoa đơn thuần chỉ là
chất đốt thơm hay thuốc mỡ có mùi thơm. Đến tận thế kỷ thứ 5, tại
Babylon - thị trường buôn bán thảo dược chính của thế giới - nước hoa
vẫn phổ biến dưới hình thức chất đốt. 200 năm sau, khi Athens thế chỗ
của Babylon, nước hoa mới có thêm hình thức mới đó là một hỗn hợp
sền sệt của các loại cỏ thơm như kinh giới ô, lily, húng tây, xô thơm,
cây hồi, hoa hồng, iris trộn với dầu olive, dầu quả hạnh, dầu hạt
lanh. Hỗn hợp này được bán trong các lọ gốm nhỏ trang trí rất tinh
vi. Đây cũng chính là tiền thân của thiên hình vạn dáng những lọ
nước hoa sau này. ch sử của nước hoa đến giờ vẫn còn bị bao phủ bởi
một lớp màn huyền bí. Chẳng ai có thể biết rõ nguồn gốc đích xác
của nó. Nhưng có một điều chắc chắn: tuổi của nó không thua kém
nhiều tuổi của những truyền thuyết xưa nhất của loài người. Một bản
viết tay trên giấy cói ghi lại cách sử dụng các loại cỏ thơm và
chất đốt thơm mà Pharaon Khufu - người xây dựng kim tự tháp lớn nhất
Ai Cập (vào năm 2700 trước Công nguyên) - để lại cho đời sau; Chiếc lọ
nhỏ có chứa hương trầm tìm thấy trong ngôi mộ cổ có hơn 3000 năm tuổi
của vua Ai Cập Tutankhamem; Những bức tranh tường của các lâu đài cổ
vẽ các vũ nữ và nhạc công vừa nhảy múa vừa đội một dạng dầu thơm
trên đầu để nó chảy dần dần xuống tóc và thân thể. Đó là những
bằng chứng rõ nhất về việc nước hoa đã từng có mặt trong đời sống
từ hàng nghìn năm trước.
Từ lời răn của Moises "sẽ trừng phạt kẻ nào
dám dùng dầu thơm vào những việc trần tục" đến cách ngôn của
Solomon, từ lời thú của Mohammed "ta yêu nhất là con trẻ, đàn bà
và nước hoa" đến những bữa tiệc hương thơm của Nero bạo chúa, từ
triết học của Socrates đến kịch của Shakespeare, từ những vũ điệu
thần linh đến hành trang của đoàn quân thập tự chinh... ở đâu cũng có
mặt nước hoa.
Kể từ khi ra đời, nước hoa chưa bao giờ bị "thất
sủng". Nó luôn là thứ được cưng chiều ở bất cứ tôn giáo, quốc
gia hay chế độ nào. Mùi hương của nó đã ướp thơm các nền văn hoá,
trở thành một trong những thứ cám dỗ thánh thiện nhất thế giới.
"Gia phả" nước hoa
Người thường phân biệt nước hoa theo kiểu mùi này
thích hay không thích, chai này đẹp hay không đẹp. Người sành nhận
biết nước hoa bằng cách đọc ra tông tích của chúng: chai này thuộc
họ trái cây hay họ hoa đơn. Không dám bàn đến các chi, vì sợ là quá
sức, chỉ xin kể tên 15 họ chính trong gia phả nhà nước hoa.
Họ cam quýt: Có thể nhận dạng bằng những mùi hương
nhẹ và tươi của Bergamot, cam, chanh, quýt...
Họ này thường được kết hợp với các mùi hương hoa
quả thích hợp hơn cho phái yếu. Ví dụ điển hình: Sergio Tacchini
Ozone.
Lá, cỏ tươi: Hãy tưởng tượng mùi của cỏ hay lá tươi
khi bị cắt hoặc vò nhàu. Đó chính là mùi của họ này đấy. Họ này
thường có mùi dịu, mát, tươi và khi kết hợp với mùi quả hoặc mùi
hoa, nó trở nên đặc biệt thời thượng. Ví dụ: Cabotine, Leau Dissey.
Hoa đơn: Mang mùi hương của duy nhất một loài hoa, ví
dụ như hồng, nhài, huệ hay ngọc lan tây. Ví dụ: Lanvin Oxygene femme.
Hoa: Khác với họ hoa đơn, họ này thường gồm ít nhất
hai loài hoa trở lên. Đây là họ có nhiều "con đàn cháu đống"
nhất và nó cũng rất cởi mở, Có thể kết hợp với bất kỳ mùi nào
khác họ. Ví dụ: LAir Du Temp (Nina Ricci), Perry Ellis36o
Trái cây: Họ này rất đặc trưng với những mùi vừa
tươi mát vừa ngọt ấm. Nó tạo cảm giác thoảng dịu, chín nhẹ, rất
sạch, rất trong. Ví dụ: Feraud. Halloween, Polo Sport (cho nữ).
Họ phương Đông: Là nhóm có hương thơm đậm nhất. Nước hoa họ
này thường có mùi đặc trưng ấm, hơi gắt và có gì đó bí ẩn như chính phương Đông
vậy. Họ phương Đông thường là mùi tạo ra từ hỗn hợp của gỗ quý và hương cây cỏ.
Ví dụ: Jean Paul Gaultier, Elizabeth Taylor Passion, Allure.
Bán phương Đông: Đây là họ mới nhất trong gia phả nước hoa,
nó mang mùi hương tinh khiết, thanh sạch, nhẹ và trong vắt. Nước hoa họ này
mang lại cảm giác rất thanh thoát và thư thái, như khi chỉ có một mình bạn giữa
núi xanh, biển trong và không khí an lành vậy. Ví dụ: Davidoff.
Chypre: Chẳng có họ nào đa hương như Chypre. Nước hoa họ này
cũng ấm như khí hậu của đảo Síp ở Địa Trung Hải mà nó mượn tên và giữ mùi rất
lâu. Hương thơm họ Chypre được sáng tạo bởi Francois Coty vào năm 1917. Ví dụ
điển hình: Samba Nova, Polo Ralf Laurent, Perry Ellis. Chanel Crystal,
Elizabeth Tayloz Halston/Passion, CK1, CK Be, White Diamonds.
Hương liệu gia vị: Họ này chủ yếu được làm từ các loại thảo
mộc như cỏ xạ hương, cây hồi, nutmet, cây đinh hương và gia vị như hồ tiêu, dầu
hồng... Nó thường có mặt trong nước hoa dành cho nam. Ví dụ: Ferrari, Lanvin
Oxygene, Guess, Opium, Coco Chanle.
Mùi gỗ: Hầu hết nước hoa nam đều có mùi của họ này, được chiết
xuất chủ yếu từ các loài gỗ quý như đàn hương, hồng sắc, tuyết tùng... Ví dụ
Quasar, Amand Basi.
Fougere: Là tên tiếng Pháp của cây dương xỉ nhhưng thực tế họ
dương xỉ không có mùi. Họ Fougere là những hỗn hợp bao gồm mùi dương xỉ cùng
mùi của cam quýt với hoa oải hương và gỗ. Ấn tượng nó mang lại là sự tươi mới đậm
đà. Ví dụ Paco Rabanne, Boss Element, Samba Nova.
Da: Họ hương thơm này có mùi khói, mùi cay pha chút ngọt rất
quyến rũ. Ví dụ Aigner in Leather.
Thuốc lá: Hoa, gỗ và nhựa thơm tạo cho họ này một mùi pha rất
gợi cảm.
Floral Aldehydic: Mùi hương này thường thấy trong nước hoa tổng
hợp, được làm hoàn toàn từ các hóa chất nhân tạo. Nó tạo nên độ sắc sảo cho những
mùi hương. Cảm giác về nó là một sự sáng tạo thuần chất, hơi thiên về hướng
thanh lịch. Ví dụ: Arpège Lanvin, Chanel No5.
Nuớc hoa cho cả hai giới
Nước hoa này xuất thân từ họ Chypre. Creed là hàng
đầu tiên giới thiệu nước hoa cho cả hai giới. Nhưng bề dày uy tín gần
200 năm (Creed thành lập năm 1760 ở Lndon) cũng không đủ để hãng gây nên
một cơn sốt nào. Mọi sự chỉ thay đổi khi Edmod Rounnitska của hàng
Christian Dior sáng tạo ra Eau Sauvage vào năm 1956 khiến cho cả đàn ông
đàn bà đều mê mẩn. Cùng dòng này, CK của Calvin Klein đã từng làm
mưa làm gió một thập kỷ qua. HIện ở Việt Nam bạn có thể tìm thấy
dòng nuớc hoa đàn ông đàn bà dùng chung ở Hot & Cold của Bnetton.
Riêng Cold đã đoạt giải FIFI - Một dạng Osca của thế giới nước hoa.
Nước hoa tổng hợp
Tuổi của hương thơm lớn hơn tuổi của loài người.
Suốt một thời gian dài, nước hoa được tạo nên từ những nguyên liệu
của tự nhiên như lá, hoa, thực vật, thảo mộc... Phải đến đầu thế kỷ
20, nước hoa tổng hợp (Aldehydic) chỉ sử dụng hoá chất nhân tạo mới
ra đời. Nhìn chung, chúng có một mùi hương mạnh mẽ, ngậy và hơi
nóng. Mùi hương này khi dùng một mình không dễ chịu chút nào, nhưng
nếu pha với các thành phần khác, nó lại tạo nên một mùi rấ đặc
biệt. Loại nước hoa tổng hợp đầu tiên trên thế giới chính là Chanel
No.5 trứ danh. Một ví dụ điển hình khác là Arpège - tuyệt tác của
Lanvin. Trong tương lai, nước hoa tổng hợp chắc chắn sẽ nổi điình nổi
đám bởi nó có một chỗ dựa vững chắc là sự sáng tạo vô tận của
con người.
Nước hoa họ nước
Có thể coi đây là họ mới nhất trong gia đình nước
hoa dù nhièu người vẫn xếp nó vào họ Đại dương. Mùi hương họ nước
gợi nhớ đến một cái gì đó nhẹ thênh, trong vắt, dịu mát và tĩnh
lặng. Nó được nhà thiết kế Miyake trình làng lần đầu tiên vào năm
1992 với sản phẩm đầu tiên là Leau Dlsse. Ý tưởng coi nước (vốn không
mùi) như một mùi hương của hãng Issey gây sốc cả thế giới bởi nó
đối nghịch hoàn toàn với những dòng hương truyền thống. Phản ứng
tức thời là một sự tẩy chay, Nhưng ngày nay, từ Á sang Âu, nước hoa
họ nước đang là một thứ thời thượng nhất. Ở Việt Nam hiện chưa có
nhãn hiệu của nước hoa nào của Issey Miyake, nhưng bạn có thể hiểu
thêm về "mùi hương của nước" trong các chai Eau De Krizia của
Krizia hay Hel&Shi của Alfred Sung.
Trên thị trường đã có các mùi hương riêng cho nam
giới, cho nữ giới và cho cả hai giới. Nhưng có không một loại nước
hoa kết hợp cả mùi hương của nữ và nam? Câu trả lời là có. Đơn cử
là loại Thats Amore của Gai Mattiolo. Cả Thats Amore! Lui (cho nam) và
Thats Amore! Lei (cho nữ) đều có những thành phần chung cho lớp mùi
giữa với Living, hoa của tình yêu và Yuzu, hoa của sự tươi trẻ. Khi
bạn xịt hai loại vào với nhau, sẽ có một mùi hương thứ ba xuất
hiện. Người ta gọi đó là 1+1=3. Tương lai của nước hoa rất có thể sẽ
sáng hơn nhờ công thức này.
Tinh túy của hương
Nếu như cồn là thể xác thì tinh dầu chính là phần
hồn của nước hoa. Muốn biết khả năng sáng tạo của con người đến đâu,
cứ nhìn vào nguyên liệu làm ra tinh dầu thì rõ.
Hoa
Đương nhiên, hoa đứng đầu danh mục nguyên liệu chưng
cất ra tinh dầu. Chất đất, khí hậu và sự đa dạng của hoa đã tạo ra
sự biến ảo khôn lường của những mùi hương. Những loài hoa nguyên liệu
phổ biến nhất là hồng, nhài, violet và ngọc lan tây. Hoa hồng có mặt
trong hương của 75% các loại nước hoa. Hai loại hồng chính hay được
chiết xuất là hồng Centifolia ở phía nam nước Pháp, hồng Damask ở
các nước Ả Rập. Hoa nhài và chất tổng hợp mang mùi hương giống nó
đắm mình trong 83% nước hoa phụ nữ, bất chấp một thực tế là để có
được một gam nguyên chất phải mất đến 8.000 bông hoa nhài. Trái ngược
với nhài, violet vốn rất phổ thông ngày trước, nay ngày càng trở nên
khan hiếm. Thế nên tìm được một chai nước hoa có mùi violet, nhất là
violet trồng ở Victoria hay Parma có thể coi là may mắn. Dọc Đông Nam
Á, loài hoa được chiết xuất nhiều nhất là ngọc lan tây.
Chọn được hoa để làm hương đã khó, nhưng để lấy
được hương lúc chúng thơm nhất còn khó hơn. Hoa hồng thường phải hái
trong đêm bởi vì chúng thơm nhất trước khi mặt trời mọc. Hoa nhài
cũng hái trước bình minh và thường được đặt trong giỏ đặc biệt để
tránh cho chúng khỏi thâm và mất cân bằng mùi hương. Còn ngọc lan tây
không được hái cho đến khi hoa hé nở được 2 hoặc 3 tuần.
Quả, lá, vỏ và rễ cây
Táo, mơ, quýt, dứa, đào, đu đủ... đều có thể làm
được nước hoa nhưng phổ biến nhất là cam và chanh. Tất nhiên không
phải cam Bố Hạ hay chanh leo. Giống cam làm nước hoa lý tưởng là
Bergamot trồng ở Calabria, phía nam nước Ý. Còn chanh thì cũng hầu hết
được trồng ở Ý và Mỹ. Tinh dầu cam, chanh thường được dùng trong các
loại Eau de Cologne. Nói chung ngành công nghiệp nước hoa không thể đọ
với liquer về lượng tiêu thụ hoa quả. Bù laị, các nhà sản xuất
liquer nếu đứng trước lá, vỏ và rễ cây thì chỉ có nước phát khóc.
trong khi dân làm nước hoa thì lại quá mừng.
Có thể kể ra đây một số loài cây phổ biến: Vanilla
thì hầu như ai cũng ít nhiều nghe tên. Mùi hương của vanilla được sử
dụng trong gần như tất cả các loại nước hoa ngày nay. Cũng chả chịu
thua kém là cây patchouli - có mặt hơn trong một nửa số nước hoa của
nam giới - patchouli là một loại bạc hà, có mùi mốc, được trồng
nhiều ở Malaysia, Ấn Độ và Indonesia. Tinh dầu chiết xuất từ cây này
có mùi rất mạnh. Nhưng xét về thâm niên đóng góp thì đầu bảng phải
là củ khô của orris - một thứ cây có mùi hương gần giống với mùi
violet - từ thời Hi Lạp cổ đại, rễ cây orris khô đã từng là một loài
chất đốt thơm - tiền thân của nước hoa. Đến giờ, orris vẫn là một
nguyên liệu quan trọng nhất. Vỏ cây quế, rễ cỏ thơm vetiver và nhánh
cây hoa cam cũng đã không ít lần xả thân cho những mùi hương.
Gỗ, nhựa cây
Người nay kiểu cách, người xưa cầu kỳ nhưng đều có
chung một điểm: tôn sùng đàn hương và tuyết tùng. Hai loài gỗ hiếm
này đều có mùi hương rất dễ nhận biết và thơm thì hết biết. Chả
trách người Trung Quốc và Ấn Độ cổ vẫn dùng nó trong những nghi lễ
trọng đại của họ. Cũng không thể không nhắc đến labdanum - một chất
rất ngọt, rỉ ra từ lá và cành của một loại gỗ hồng đặc biệt được
tìm thấy ở đảo Sip và vùng Địa Trung Hải. Cũng đừng quên nhựa thông.
Nếu không có nó, kho tàng nước hoa sẽ nghèo đi một ít. Thông cho nhựa
làm nước hoa thường được trồng ở Nam Tư cũ, Ý và các nước Trung Âu.
Frankincense là loại nhựa thông nổi tiếng nhất.
Động vật
Castoreum được chiết xuất từ nang của cả hải ly đực
và cái, chất dịch lấy từ một bao nhỏ dưới đuôi của cầy hương, rồi
long diên hương, cao động vật... tất cả những chất này đều có mùi
nặng, rất gắt nhưng khi pha loãng ở một nồng độ hợp lý, chúng lại
góp phần tạo nên tính cách cho rất nhiều loại nước hoa.
Được dùng nhiều nhất, và cũng đắt nhất, trong số
các nguyên liệu từ động vật là xạ hương, lấy từ con hươu xạ đực. Xạ
hương có thể duy trì mùi hương rất lâu. Ngày trước, để có được những
mùi này, không biết bao nhiêu hải ly, cầy hương hay hươu đã bị hạ sát.
Ngày nay chúng đã được thay thế bằng hoá chất nhân tạo để hạ giá,
tăng sản lượng và bảo vệ môi trường.
Theo Netmode [/tintuc]